Taalbevrijding leiden als jongere
Jarenlang heb ik op workshops voor jonge mensen de taalbevrijding geleid. Ik wil graag delen wat ik geleerd heb:
Ik heb geleerd hoe belangrijk taalbevrijding is voor mijn persoonlijke bevrijding, en ik heb geleerd dat taal een rol speelt in alle soorten ongelijkheid. Met taal bedoel ik alle manieren om een boodschap over te brengen. Ik zie taal als ‘de kunst van het communiceren’. Als ik spreek gebruik ik gezichtsuitdrukkingen, gebaren, tekeningen en woorden om mijn boodschap over te brengen.
Mijn moedertaal is Nederlands. Dit een taal die soms wordt gedomineerd, meestal door Engels. In Nederland zelf echter is het de dominante taal ten opzichte van de vele talen die lokaal gesproken worden. Eén van de deze rijke talen is het Fries, de taal die mijn oorspronkelijke voorouders spraken. Door het Nederlandse koloniale verleden worden vormen en delen van het Nederlands ook verspreid over de wereld gesproken.
HOE TAALONDERDRUKKING ZICH VERHOUDT TOT DE ONDERDRUKKING VAN JONGE MENSEN
Jonge mensen kunnen geweldig denken, maar omdat ze nog niet zo veel informatie hebben, nemen mensen ten onrechte aan van niet. Het denken van baby’s word genegeerd, er wordt gedaan alsof er ‘nog niemand thuis zou zijn’, alsof baby’s nog geen denken hebben. Of je kunt praten heeft er grote invloed op of je als mens wordt erkend.
Hoe geweldig is het als een nieuw geboren mens er achter komt dat je iemand in de ogen kan kijken, kan lachen, kan aanraken! En hoe baby’s gesproken taal leren is ook ongelofelijk. Stel je voor: je gaat naar een ander land, een plek waar de mensen een taal spreken die jij niet kent en zij spreken jouw taal ook niet. Woord voor woord zou je leren. Na een jaar kan je waarschijnlijk een heel simpel gesprek voeren. Dit is wat kleine kinderen doen. Maar kinderen doen het zonder al een andere taal te kennen die ze kunnen gebruiken als referentie om abstracte begrippen te begrijpen.
Taalonderdrukking is anders dan de meeste onderdrukkingen, maar hetzelfde als onderdrukking van jonge mensen in het feit dat geen van ons is geboren in de onderdrukkersrol. We waren eerst het doelwit en pas later namen we de onderdrukkersrol op ons.
Wat wordt gezien als ‘taalfouten’, zijn vaak intelligente oefeningen en brengen de boodschap vaak prima over. Ouders, leraren en andere volwassenen, en oudere kinderen en later leeftijdsgenoten willen ons vaak ‘helpen’ met onze taal. Iedereen is echter pijn gedaan hierover en hun reactie op onze ‘foutjes’ brengt meestal vernedering met zich mee.
De tijd nemen en ruimte maken voor alle mensen is taalbevrijding.
TAALONDERDRUKKING EN ANDERE ONDERDRUKKINGEN
Onnodig ingewikkelde taal wordt vaak gebruikt om verschillende groepen zich dom te laten voelen. (Dingen aan jonge kinderen uitleggen in woorden die ze begrijpen is een kunst.) De middenklasse en bezittende klasse gebruiken (vaak onbewust) moeilijke taal om arbeiders en migranten buiten te sluiten. In mijn universitaire opleiding wordt ik getraind om moeilijke woorden en lange zinnen te gebruiken.
Op school worden kinderen die niet spreken zoals de leraren dat verwachten vaak het doelwit van onderdrukking. Dit zijn vaak kinderen die deel uitmaken van de meerderheid van de wereldbevolking, uit arbeidersgezinnen of die thuis een andere taal spreken.
Op veel plekken in de wereld is het zo dat hoeveel talen iemand spreekt voor een groot deel wordt bepaald door de periode en klasse waarin ze opgroeiden.
ONTLADEN OVER TAALBEVRIJDING
Een tijd lang ben ik als experiment elke sessie begonnen met een mini over taalbevrijding. Dit heeft me de kans gegeven om veel verschillende mensen hierover te counselen, inclusief mensen die Engels als eerste taal hadden of net als ik Nederlands. Als counseler moedigde ik mijn cliënten aan om te ontladen over hun vroege ervaringen met taalonderdrukking. Onderwerpen die aan bod kwamen waren onder andere dyslexie, school, moeite met bepaalde klanken uitspreken, ouders die een andere eerste taal hadden, tegenwoordig een andere taal spreken dan in de eerste jaren en de ‘correcte’ manier van spreken.
Terwijl ik ontlaadde over taalbevrijding, ging ik bewuster communiceren. Het hielp mijn sessies toen ik beter werd om de ander op te merken in plaats van me te verstoppen achter een stroom van woorden. Aangezien de druk om productief te zijn groot is, maakte dit mijn sessies ook beter.
Op een internationale jongerenworkshop heb ik iedereen gevraagd een mini-sessie over taalbevrijding te doen. Mensen gebruiken zo’n mini vaak om te ontladen over hoe vervelend ze het langzame tempo vinden dat tolken vereist of soortgelijke kleine irritaties. Ik vroeg iedereen om te kijken naar hun oude gevoelens rondom taal. In taalbevrijding moeten we vroeg werken, net als bij het beëindigen van andere onderdrukkingen. Weinig mensen hadden op die manier hieraan gewerkt. Mensen waren verrast over wat er allemaal opkwam.
NIEUWE TALEN LEREN ALS VOLWASSENEN
Ik geloof niet dat volwassenen slechter zijn in het leren van een nieuwe taal dan jonge mensen. In de loop van de tijd worden we gewoon meer gerestimuleerd. Zodra we oud genoeg zijn en genoeg woorden kennen dat we niet meer continu belachelijk worden gemaakt zeggen we: ‘dat nooit weer’. Al die onzekerheid en boodschappen dat we dom zouden zijn komen weer naar boven als we een nieuwe taal proberen te leren. Maar onder die restimulatie zijn we nog niks van onze intelligentie verloren.
Groningen, Nederland
Overgenomen uit de HC e-mail lijst voor leiders van taalbevrijding
(Present Time 203, April 2021)