Samen werken aan het beëindigen van racisme in Nederland
Met onze leidersklas hebben we op initiatief van Marlene Melfor, onze leider van Afrikaanse afkomst, besloten een luisterproject uit te voeren tijdens een gemeenteraadsvergadering waarin de figuur van Zwarte Piet werd besproken. Als counselors menen we op verschillende manieren een bijdrage te kunnen leveren aan het beëindigen van racistische tradities in Nederland. Daarom wilden we graag van de gelegenheid gebruik maken om twee vrouwelijke politici, die een discussie over de figuur van Zwarte Piet hadden aangevraagd, ondersteunen door met veel aandacht te luisteren en contact te maken met andere aanwezigen.
HET NEDERLANDSE SINTERKLAASFEEST
In Nederland laait de discussie rondom Zwarte Piet al enige jaren steeds heftiger op. Op 5 december wordt in Nederland een traditioneel kinderfeest gevierd. Kinderen krijgen kadootjes van de witte goedheiligman Sinterklaas die daarbij geassisteerd wordt door een of meerdere Zwarte Pieten. Zwarte Pieten zijn meestal zwart geschminkte witte mannen en vrouwen die kleding dragen die sterk doet denken aan de kleding van de door de bezittende klasse tot huisslaaf gemaakte zwarte Afrikanen tijdens de koloniale periode. Deze Zwarte Piet wordt uitgebeeld als sullig, onhandig en duidelijk inferieur aan Sinterklaas, de oude witte, wijze man. Het verhaal gaat dat Zwarte Piet door de schoorsteen kadootjes komt brengen en de overtuiging is dat dat niets met racisme te maken heeft.
Sinds mensen van Afrikaanse afkomst de laatste jaren de karikatuur van Zwarte Piet meer publiekelijk ter discussie begonnen te stellen, roept het Sinterklaasfeest bij zowel witte mensen als bij PGM veel gevoelens en spanningen op. De maatschappelijke discussie gaat over het wel of niet veranderen van het uiterlijk van Zwarte Piet. Op verschillende plekken, scholen, Tweede Kamer, gemeentes, binnen gezinnen, maatschappelijke organisaties, wordt deze discussie gevoerd en leidt veelal tot polarisatie van groepen voor en tegen de verandering van Zwarte Piet. Mensen die tegen de verandering van Zwarte Piet zijn, hechten veel waarde aan Zwarte Piet als onderdeel van een eeuwenlange Nederlandse traditie (sinds 1828) en willen dit niet opgeven. Zij ontkennen steevast de relatie tussen de figuur Zwarte Piet en het Nederlandse slavernijverleden, waardoor voorbijgegaan wordt aan het kwetsende karakter van Zwarte Piet en daarmee ook aan de pijnlijke ervaringen die veel mensen ervaren voor en tijdens dit feest. Vooral kinderen en volwassenen van Afrikaanse afkomst worden nageroepen en uitgescholden voor Zwarte Piet.
Een deel van de mensen wil dat het uiterlijk van Zwarte Piet een niet-kwetsend karakter heeft, een ander deel wil ten koste van alles het feest met deze karikatuur behouden. De situatie op dit moment is dat overal in Nederland waar veel PGM wonen meer wordt nagedacht, met name door scholen, over aanpassingen en deze ook steeds meer uitvoeren. Bijvoorbeeld, het uiterlijk van Zwarte Piet wordt steeds meer ontdaan van de karikaturale Afrikaanse kenmerken, zoals de zwarte schmink, oorringen, krullenpruiken en grote rode lippen. Daarnaast wordt Zwarte Piet ook ontdaan van het woord ‘zwart’ en minder als dom afgeschilderd en is zijn praten ontdaan van de manier waarop de inwoners uit de voormalig Nederlandse kolonie Suriname de taal van de Nederlandse onderdrukker spraken. Elk jaar schuift de discussie een stukje op en worden steeds meer mensen zich bewust van het racisme in het Nederlandse Sinterklaasfeest.
ONS LUISTERPROJECT
Na een oproep aan de leiders- en witte steungroep in het gebied hebben zeven vrouwen zich aangemeld om mee te doen. Het was belangrijk dat we met mensen wilden zijn die ontladen hadden over racisme. We waren met een gemengde groep vrouwen (Afrikaans, Aziatisch, gemengde afkomst, wit, klasse, religie, lhbt).
De raadsbijeenkomst was open en toegankelijk voor iedereen. Voorafgaand hebben we contact gehad met de PGM (‘People of the Global Majority’) politica en de witte politica die dit onderwerp op de raadsagenda hadden geplaatst. We hebben hen verteld dat we als hun bondgenoten die avond aanwezig zullen zijn.
Als groep hebben we ons aangemeld om aanwezig te mogen zijn tijdens de raadsvergadering. We zijn voorafgaand aan de raadsbijeenkomst bij elkaar gekomen om te ontladen over wat we gaan doen. De bijeenkomst werd geleid door Marlene. Daarna zijn we gezamenlijk naar de vergadering gelopen. We werden hartelijk ontvangen en zijn als groep op een zichtbare plaats gaan zitten. Zowel politici als publiek bestond voornamelijk uit witte mensen.
De raadsvergadering duurde een uur en we hebben met aandacht geluisterd naar de standpunten van de verschillende partijen in deze Zwarte Piet-discussie. Na het debat bleek dat onze aandacht als groep meerdere mensen was opgevallen en wilden aanwezige politici en burgers met ons in gesprek. We gingen in twee- of drietallen uit elkaar om naar politici en aanwezige burgers te luisteren. Er ontstond tussen de aanwezige counselors een natuurlijke samenwerking om te letten op ‘speaking order’ (wit/zwart, man/vrouw) zodat alle stemmen aan bod kwamen. Wat opviel was dat PGM counselors vooral naar witte mensen hebben geluisterd en witte counselors naar PGM aanwezigen. De mensen maakten gretig gebruik van de aandacht. Wat verder opviel, was dat PGM zich verwonderden over de heldere aandacht van witte counselors en dat het voor witte mensen vanzelfsprekend was de aandacht te krijgen van PGM counselors.
Na afloop bleken drie PGM aanwezigen geïnteresseerd in wat HC is en wilden meer informatie. Voor de politici die het onderwerp op de agenda hadden geplaatst, was onze aanwezigheid erg voelbaar en ondersteunend. Na afloop vroegen ze of ze ons mochten bellen als het onderwerp opnieuw besproken wordt.
WAT HEEFT HET ONS GEBRACHT?
Het luisterproject voelde voor ons verbonden. Het was een tegenspraak tegen gevoelens van isolement, angst, boosheid en machteloosheid die elk jaar bij ieder van ons en anderen opkomen als het feest weer gevierd wordt. De gevoelens konden we via het luisterproject omzetten in een krachtige samenwerking en actie. Door dit samen te doen, zijn we ons meer bewust geworden van de enorme kracht van luisteren. We hebben ook het belang ervaren van dit juist als gemengde groep samen te doen. Het bleek ook dat onze relaties stevig genoeg zijn om dit project samen uit te kunnen voeren en het heeft onze relaties met elkaar verder verdiept: de uitdaging om boven de angst uit te stijgen en je niet laten vertragen door te doen. We hebben de kracht ervaren van het luisteren en gemerkt dat het echt verschil uitmaakt voor alle aanwezigen, inclusief onszelf.
Arnhem, Nederland
Nijmegen, Nederland
(Present Time 191, April 2018)